Insulinooporność - czym jest, jakie są jej przyczyny i objawy

 

Insulinooporność to pojęcie, które w ciągu ostatnich lat coraz częściej spotykane jest w literaturze medycznej, ale również w telewizji, social mediach i na wielu stronach internetowych.

Dla wielu osób termin ten jest zupełnie nieznany lub niezrozumiały, u innych z kolei budzi niepokój i przerażenie.

W tym krótkim artykule, w prosty sposób postaram ci się przedstawić czym jest insulinooporność, jakie są przyczyny jej powstawania i objawy.

Zacznę od tego czym jest insulina.

Insulina to hormon produkowany przez trzustkę, który pomaga glukozie przedostać się z krwi do wnętrza komórek. Glukoza jest głównym ,,paliwem” dla naszego organizmu, bo to z niej czerpana jest energia do wszelkich przemian metabolicznych. Inną kluczową rolą insuliny jest utrzymanie prawidłowego poziomu ,,cukru” we krwi.
Hormon ten uczestniczy nie tylko w przemianach węglowodanów, ale również tłuszczy i białek. Największy jej wyrzut jest jednak obserwowany w odpowiedzi na glukozę.

U osoby zdrowej działanie insuliny w odpowiedzi na glukozę wygląda tak:

1. Organizm rozkłada pożywienie na glukozę (cukier), która jest głównym źródłem energii dla organizmu.

2. Glukoza dostaje się do krwioobiegu, co daje sygnał trzustce do uwolnienia insuliny.

3. Insulina pomaga glukozie przedostać się z krwi do komórek mięśniowych, tłuszczowych i wątrobowych, dzięki czemu mogą one wykorzystać ją do produkcji energii lub przechowywać do późniejszego wykorzystania.

4. Kiedy glukoza dostaje się do komórek, a jej poziom we krwi spada, sygnalizuje to trzustce, aby przestała produkować insulinę.

Taki proces zapewnia homeostazę organizmu i sprawia, że wszystko ,,działa" tak jak powinno. 

Jak to wygląda u osób insulinoopornych? 

Definicja mówi, że insulinooporność jest stanem upośledzonej odpowiedzi tkanek (głównie wątroby, tkanki mięśniowej i tłuszczowej) na insulinę.

Mówiąc prościej z różnych powodów komórki mogą niewłaściwie reagować na insulinę.
Można powiedzieć, że zaczynają ją ignorować lub stawiać jej opór, co skutkuje tym, że ​​nie są w stanie skutecznie pobierać glukozy z krwi ani jej magazynować. Właśnie wtedy mówimy o insulinooporności. W rezultacie trzustka wytwarza więcej insuliny, aby spróbować przezwyciężyć rosnący poziom glukozy we krwi. Nazywa się to hiperinsulinemią.

Ponadto wysokie stężenie insuliny hamuje działanie innego hormou – glukagonu, który pełni ważną funkcję w metabolizmie tłuszczów, przyczyniając się do uwalniania rezerw z tkanki tłuszczowej.
Zablokowany glukagon uniemożliwia spalenie tkanki tłuszczowej, a krążące w krwiobiegu niewykorzystane cząsteczki glukozy stale są odkładane. Stąd też duży problem ze schudnięciem wśród osób dotkniętych insulinooporością.

 

Insulinooporność może przebiegać z prawidłowym lub podwyższonym stężeniem glukozy we krwi.



Tak długo, jak trzustka może wytworzyć wystarczającą ilość insuliny, aby przezwyciężyć słabą reakcję komórek na jej nadmiar, poziom cukru we krwi pozostaje w zdrowym zakresie.
Jeśli komórki stają się zbyt oporne na insulinę, prowadzi to do podwyższonego poziomu glukozy we krwi (hiperglikemii).
Brak reakcji na insulinooporność i nie podjęcie żadnej próby jej zahamowiania  (zmiana nawyków żywieniowych i stylu życia) prowadzi do rozwoju stanu przedcukrzycowego, a nastepnie cukrzycy typu 2.

 

Warto pamiętać, że insulinooporność nie jest traktowana jako choroba, ale jako zaburzenie metaboliczne. Niezależnie jednak od przyczyny powstawania, jest pierwszym etapem rozwoju cukrzycy typu 2.

 

 

Insulinooporność może prowadzić także do innych chorób:

- chorób układu sercowo-naczyniowego

- miażdżycy

- nadciśnienia tętniczego

- niealkoholowego stłuszczenia wątroby

- zespołu policystycznych jajników PCOS (tu trwają dyskusje czy jest to skutek,         czy przyczyna insulinooporności)

- bezdechu sennego

- choroby zwyrodnieniowej stawów.

 

Przyczyny insulinooporności

Chociaż dokładna przyczyna insulinooporności nie jest do końca poznana, dobrze wiadomo jakie czynniki mają wpływ na wrażliwość tkanek na insulinę. Można je podzielić na środowiskowe i genetyczne. Wiele badań wskazuje jednak, że aby zadziałały te genetyczne muszą im towarzyszyć te związane ze stylem życia.

W związku z tym do najczęściej wymienianych przyczyn insulinooprności należą te dotyczące stylu życia i diety:

- nadwaga i otyłość

- dieta wysokokaloryczna, bogata w cukry proste, wysokoprzetworzona

- siedzący tryb życia - mała aktywność fizyczna

- chroniczny stres

- palenie papierosów

- nadmierne spożycie alkoholu

- problemy ze snem.

 

Do innych przyczyn można zaliczyć:

- Czynniki genetyczne (rodzinne występowanie cukrzycy typu 2 i otyłości)

-  Zaburzenia hormonalne (tj. zespół Cushinga, akromegalia, PCOS, choroby tarczycy)

 

 

Objawy insulinooporności

Insulinooporność w początkowej fazie rozwoju może przebiegać bezobjawowo. Możesz nawet przez kilka lat wykazywać oporność na insulinę i nie wiedzieć o tym. Jeśli znajdujesz się w grupie ryzyka ważne jest regularne badanie poziomu glukozy i insuliny we krwi (lekarz powinien zlecić badania, jeśli to konieczne).

Kto jest w grupie ryzyka zachorowania na insulinooporność?

 Osoby:

- z nadwagą i otyłością,

- mało aktywne fizycznie

- mające rodzica lub rodzeństwo chorujące na cukrzycę typu 2

- chore na PCOS

- kobiety z przebytą cukrzycą ciążową.

- kobiety, które urodziły dziecko powyżej 4 kg

- osoby >45 r.ż.

- u których stwierdzono w badaniu stan przedcukrzycowy

- z nadciśnieniem tętniczym ( ≥140/90 mm Hg)

- ze zbyt niskim poziomem HDL we krwi (40 mg/dl ) i/lub zbyt wysokiem poziomem triglicerydów (> 150 mg/dl )

- chorujących na choroby sercowo-naczyniowe.

 

Insulinooproność może dotknąć każdego. Osoby z grupy ryzyka powinni być po prostu bardziej czujni. Im wcześniej wykryta insulinooporność, tym lepiej.

 

 

Jakie symptomy mogą świadczyć o insulinooporności?

-  nadmierna masa ciała i trudność utraty zbędnych kilogramów, pomimo stosowania prawidłowej diety

- senność i zmęczenie (szczególnie po posiłku),

- napady wilczego głodu (2-3h po posiłku),

- problemy z koncentracją i pamięcią,

- obniżenie nastroju i stany depresyjne,

- brak sił i drażliwość,

- bóle głowy,

- częste infekcje,

- uczucie zimna,

- bóle stawów,

- ciągła ochota na słodycze,

- zmiany skórne (rogowacenie ciemne w fałdach szyjnych i pod pachami),

- problemy ze snem,

- problemy hormonalne,

- PCOS,

- problemy z cerą (nadmiar androgenów)

- zmiany otępienne podobne jak w chorobie Alzheimera

- wysokie ciśnienie krwi,

- wysoki poziom trójglicerydów we krwi,

- zmniejszenie konwersji tyroksyny do trójjodotyroniny przyczyniająca się do rozwoju niedoczynności tarczycy.

 

Jak widzisz objawy insulinooporności są różne, niektóre mało specyficzne, dlatego warto dobrze się z nimi zapoznać. W przypadku wystąpienia, którychś z nich należy być uważnym i mieć świadomość z czym może to być związane.

 

Warto wiedzieć, że insulinooporność może występować również u osób z niską masą ciała (czynnik genetyczny) oraz u pacjentów z cukrzycą typu 1 (nadmierny rozwój tkanki tłuszczowej po leczeniu insuliną).

 

O tym jak zdiagnozować insulinooporność oraz czy da się ją wyleczyć, dowiecie się z następnego artykułu.

 

Piśmiennictwo:

1. Stawerska R, Łupińska A, Bieniek E, Lewiński A: Insulinooporność i stan przedcukrzycowy – diagnostyka i leczenie. Lekarz POZ 2021; 5: 358-365.
2. Szosland K, Lewinski A.: Insulin resistance – “the good or the bad and ugly”. Neuro Endocrinol Lett 2018; 39: 355-362.
3. Araszkiewicz A, et al. Guidelines on the management of patients with diabetes. A position of Diabetes Poland. Clin Diabetol 2021; 10: 1-113
4. Myśliwiec M, Jarosz-Chobot P. Diabetologia wieku rozwojowego. PZWL, Warszawa 2018; 1-74.
5. Macut D, Bjekić-Macut J, Rahelić D, Doknić M. Insulin and the polycystic ovary syndrome. Diabetes Res Clin Pract 2017; 130: 163-170.
6. Soliburska J, Kuśnierek J: Czynniki żywieniowe i pozażywieniowe w rozwoju insulinooporności. Forum Zaburzeń Metabolicznych 2010, tom 1, nr 3, 177-183.
7. Mason, Caitlin, et al. "Dietary weight loss and exercise effects on insulin resistance in postmenopausal women." American journal of preventive medicine 2011, 41(4): 366-375.
8. Wilcox, Gisela. "Insulin and insulin resistance." Clinical biochemist reviews 2005: 26(2):19-39.
9. Napiórkowska L, Franek E: Insulinooporność, a stan przedcukrzycowy. Post N Med 2017; XXX(02): 84-88.